Άμφισσα

Κωμόπολη (υψόμ. 180 μ., 6.946 κάτ.) της Στερεάς Ελλάδας, πρωτεύουσα του νομού Φωκίδος και έδρα του ομώνυμου δήμου. Είναι χτισμένη στην ομώνυμη λεκάνη, μέσα σε έναν τεράστιο ελαιώνα, που φτάνει στα N έως τον όρμο της Ιτέας. Η Ά. έχει μικρές βιομηχανίες, κυρίως βυρσοδεψεία και εργοστάσια επεξεργασίας ελιάς που παράγεται στην περιοχή της. Ιστορία.Στην αρχαιότητα, η Ά. βρισκόταν στον ίδιο χώρο με τη σημερινή πόλη και ήταν πρωτεύουσα του μικρού έθνους των Εσπερίων ή Οζολών Λοκρών. Για πρώτη φορά τη μνημονεύει o Ηρόδοτος, o οποίος αναφέρει ότι σε αυτήν κατέφυγαν όσοι Φωκαείς σώθηκαν όταν κατέλαβαν οι Πέρσες τις Θερμοπύλες. Είχε ισχυρή ακρόπολη –διατηρούνται ακόμα αρκετά λείψανα από τον αρχαίο περίβολό της– και στην κάτω πόλη υπήρχε ναός της Αθηνάς με ένα περίφημο στην αρχαιότητα χάλκινο άγαλμα, «το αρχαιότερο και το πιο ακατέργαστο» κατά τον Παυσανία. Στον Πελοποννησιακό πόλεμο, η Ά. τάχθηκε με το μέρος των Σπαρτιατών. Αργότερα, το γεγονός ότι οι κάτοικοί της καλλιέργησαν μέρος από την ιερή γη των Δελφών, αποτέλεσε αφορμή για την κήρυξη του Δ’ Ιερού πολέμου, που τέλειωσε με την επέμβαση του Φίλιππου Β’ της Μακεδονίας, το 338 π.Χ. Η πόλη κατεσκάφη, αλλά σε λίγο καιρό οι κάτοικοί της επέστρεψαν και την ξανάχτισαν. Οι προσπάθειες των Ρωμαίων να την κυριεύσουν απέτυχαν, γι’ αυτό και αργότερα της παραχώρησαν φορολογική απαλλαγή. Ο Ιουστινιανός φρόντισε την πόλη και την οχύρωσή της. Φαίνεται ότι η Ά σχεδόν καταστράφηκε τον καιρό των βουλγαρικών επιδρομών. Αργότερα, οι Φράγκοι έχτισαν στην ακρόπολή της ισχυρό κάστρο και η Ά. έγινε πρωτεύουσα της βαρονίας των Σαλώνων, όνομα που πήρε και η πόλη τον καιρό της φραγκοκρατίας, όπως αναφέρει το Χρονικό του Γαλαξειδίου. Οι Τούρκοι την κατέλαβαν το 1410 και στο διάστημα της τουρκοκρατίας πέρασε πολλές περιπέτειες. Στον Αγώνα του 1821, η Ά. ήταν από τις πρώτες πόλεις που ελευθερώθηκαν (27 Μαρτίου 1821). Τον επόμενο χρόνο την κυρίευσαν και την έκαψαν οι Τούρκοι, χωρίς όμως να παγιώσουν την κατοχή τους. Το 1824 συνήλθε στην Ά. η συνέλευση των αντιπροσώπων της ανατολικήςΣτερεάς Ελλάδας και οργανώθηκε εκείο Άρειος Πάγος (η τοπική διοίκηση της ανατολικής Στερεάς Ελλάδας). Τον Μάιο του 1825 την ανακατέλαβαν και τη λεηλάτησαν οι Τούρκοι. Απελευθερώθηκε οριστικά στις 27 Νοεμβρίου 1828. Στην Ά. υπάρχουν αρκετά αξιοθέατα, όπως το βυζαντινό κάστρο και ο βυζαντινός ναός του Σωτήρος. Αξιόλογο είναι και ένα κτίσμα της εποχής της τουρκοκρατίας, γνωστό ως Τουλασίδι,στη συνοικία Χάρμενα, μαζί με τη βρύση της ίδιας εποχής που βρίσκεται δίπλα. Το Τουλασίδι παρουσιάζει ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον και είναι αντιπροσωπευτικό δείγμα των Ταμπάκικων παραδοσιακών βυρσοδεψείων.Η δημοτική βιβλιοθήκη της πόλης, πουιδρύθηκε το 1957 από τη Φοιτητική Ένωση Φωκέων, εκτός από τον σημαντικό αριθμό των βιβλίων της, έχει να επιδείξει μια σημαντική συλλογή έργων λαϊκών ζωγράφων της Φωκίδας. Η ακρόπολη της Άμφισσας στα χρόνια της τουρκοκρατίας, όπως εικονίζεται σε παλαιά χαλκογραφία. Τείχη του βυζαντινού κάστρου της Άμφισσας, όπως σώζονται σήμερα. Πανοραμική άποψη του ελαιώνα της Άμφισσας. Ο βυζαντινός ναός του Σωτήρος στην Άμφισσα. Γενική άποψη της Άμφισσας, πρωτεύουσας του νομού Φωκίδος.